Was na Banis Bilong ‘Bogia Kokonas Sindrom’ Bai go Het Yet

MADANG - Long Madang provins nau yet, i gat pret na tu bikpela banis i stap long daunim na stopim sik-nogut bilong kokonas ol i kolim ‘Bogia Kokonas Sindrom’ (BCS) long go aut long ol arapela provins long PNG. Nesenel Agrikalsa Kwarentin na Inspeksen Atoriti (NAQIA) long stat bilong 2012 i bin tokaut long wanpela ripot olsem dispela sik BCS i no gat marasin bilong stopim.

BCS i ken kilim indai kokonas indastri long PNG sapos ol pipel i no was gut, na larim sik ya i go aut long ol narapela provins long kantri. Nau yet, ol agrikalsa saveman bilong NAQIA, Dipatmen ov Agrikalsa na Laipstok (DAL), PNG Kakao na Kokonas Institiut (PNGCCI) na Kopra Indastri Kopresen (KIK) i wok long karimaut bikpela was na kwarentain sekap long Tapo long rot i go olsem long Madang-Ramu Haiwe.

Ol opisa bilong NAQIA, DAL na ol arapela lain ejeni i tokaut olsem maski Krismas o Niu Yia, ol opisa bai sanap yet long Tapo sek poin na sekim olgeta kar na trak i go aut long Madang. Ol i bai sekim ol kar na stopim ol kru kokonas na ol dispela i gat skin long go aut long Madang. Bikpela tambu i stap yet olsem ol samting i gat lip na kuru long hap bilong Bogia i mas noken go aut long Madang provins.

Dispela em bikos bikpela banis i stap nau long stopim dispela sik BCS. Ol kokonas treida bilong Hailans husat i save baim bikpela namba bilong kokonas saplai long Madang na i laik karim i go antap long Hailans long salim. Wanpela man husat i save baim kokonas long karim i go long Hailans, Jim Apoga, bilong Kabiufa long Isten Hailans Provins i tok ol i kisim toksave pinis olsem ol mas rausim skin bilong ol kokonas pastaim na karim i go antap long Hailans.

Stat yet long las I kami nap nau, ol lain bilong NAQIA i bin mekim wanpela bikpela awenes long Madang long ol bas stop na tu long bot stop long toksave long ol pipel long banisim dispela sik BCS. Dispela em bikos taim dispela sik i go long narapela provins em i ken kilim indai ol kokonas na tu ol narapela samting olsem buai na sampela banana. Dispela sik nogut em ol agrikalsa saveman i bin painim long bus eria bilong Yoro long Bogia na i wok long go bikpela hariap long nambis ples long Bogia.

Insait long awenes, ol i tokaut tu olsem dispela sik nogut bilong kokonas BCS em nogat marasin i stap long stopim. Olsem na ol pipel i mas was gut tru na noken larim dispela sik i goaut long Bogia na bagarapim kokonas indastri long narapela provins na PNG.

Awenes i tokaut tu olsem ol pipel i mas was gut tru na noken karim ol nupela kuru kokonas Wanpela entomolojis o saveman bilong NAQIA i tok olsem maski olsem dispela sik nogut bilong kokonas, ol sain bilong em ol i luksave long em 15-pela krismas pastaim. Em i tok dispela sik nogut em wankain olsem haipa-plasma tasol em i bikpela, tasol ol ol pasin bilong en i wankain. Long dispela sik bilong kokonas BCS, ol kokonas bai lusim ol lip bilong ol na ol brens bilong kokonas tasol bai sanap. “Em save kisim tripela 4-pela mun long kokonas i dai,” saveman bilong NAQIA i tok.

Insait long Madang provins, planti ol fama i wok long lusim kokonas plantesen bilong ol i go bus nating bikos prais bilong kokonas i go daun na ol i les long wokim kopra. Long Madang yet, bikpela prodaksen bilong kopra i save kam long Sumkar na Bogia distrik bikos planti ol bikpela plantesen i stap long hap. Narapela distrik tu em Raikos, tasol hevi long sait long trenspot i stopim rot bilong ol fama long Raikos distrik long go salim ol kopra bilong ol. [WantokNiuspepa]
Share 2 WA Share 2 G+

0 comments:

Post a Comment